Language Watch 11: Chipewyan w Kanadzie

W tym tygodniu w Language Watch po raz pierwszy udajemy się do Kanady i rdzennych mieszkańców, znanych pod wspólną nazwą First Nations. Przybliżamy północne regiony borealne i arktyczne oraz lud Dene, który posługuje się grupą języków określanych jako Northern Athabaskan. Ten nagrodzony film jest pięknym wprowadzeniem do historii ludu Dene i jest wart poświęcenia mu kilku minut swojego czasu:

Jednym z kilku narodów, które mówią językiem Dene są Chipewyan, których język znany jest jako Dëne Sųłıné Yatıé, który ma prawie 12 000 mówców, głównie w Saskatchewan, Albercie, Manitobie i Terytoriach Północno-Zachodnich.

Tradycyjnie zorganizowani w niezależne grupy, Chipewyan byli nomadami, którzy podążali za sezonowym przemieszczaniem się karibu. Zwierzęta te były ich głównym źródłem pożywienia i skór na ubrania, namioty, sieci i liny, choć Chipewyan polegali również na bizonie, woły piżmowe, łosiaptactwa wodnego, ryb i dzikich roślin na utrzymanie.

Tradycyjna organizacja społeczno-terytorialna Chipewyan opierała się na polowaniu na wędrowne stada karibu. karibu. Grupy myśliwskie składały się z dwóch lub więcej spokrewnionych rodzin, które łączyły się z innymi takimi grupami, tworząc większe lokalne i regionalne zespoły, łączące się lub rozpraszające wraz ze stadami.

Chipewyan byli, i generalnie nadal są, animistami. Zwierzęta, duchy i inne istoty ożywione istniały w sferze inkoze Inkoze to ramy filozoficzne - sposób myślenia i rozmawiania o ludzkiej wiedzy. Ludzie byli częścią królestwa inkoze, dopóki narodziny nie oddzieliły ich od tej większej domeny na czas ich fizycznej egzystencji. Wiedza o inkoze przychodziła do ludzi w snach i wizjach przekazywanych im przez zwierzęta lub inne duchy.

Kiedy Hudson's Bay Company w 1717 roku założyła u ujścia rzeki Churchill punkt handlu futrami, Chipewyan zintensyfikowali polowania na zwierzęta futerkowe. Członkowie plemienia wykorzystali również swoje położenie geograficzne pomiędzy brytyjskimi handlarzami a plemionami położonymi dalej w głębi lądu, działając jako pośrednicy w wymianie futer, pośrednicząc w transakcjach z Yellowknife i Dogrib plemionami położonymi dalej na zachód.

Ospa epidemia w 1781 roku zdziesiątkowała Chipewyan, a kolejne okresy chorób i niedożywienia jeszcze bardziej zmniejszyły ich liczebność.

Szybko do przodu do²¹ wieku, a Kanada ma teraz około 1,7 miliona osób pochodzenia rdzennego, lub nieco poniżej 5% całej populacji, z których wielu żyje w społecznościach dotkniętych przestępczością, złym stanem zdrowia i ubóstwem.

Skargi na dyskryminację ze strony policji są szeroko rozpowszechnione - w tym niedawna sprawa Athabasca Chipewyan First Nation Chief Allan Adam i jego żona, Freda Courtoreille, którzy twierdzą, że zostali napadnięci przez funkcjonariuszy RCMP na parkingu w Fort McMurray. Premier Justin Trudeau powiedział, że dyskryminacja policji wobec rdzennych mieszkańców i osób kolorowych "musi się skończyć". Przemawiał po tym, jak policjanci postrzelili i zabili rdzenną kobietę, a wideo pokazało, że policja celowo wjechała w rdzennego mężczyznę.

Na froncie językowym, Chipewyan był pierwszym językiem Athabaskan napotkanym przez Europejczyków w Kanadzie w 1686 roku w punkcie handlowym York Factory, a także pierwszym, który został udokumentowany. W XVIII wieku powstało wiele list słownictwa.

Istnieje wiele sposobów zapisu języka Chipewyan przy użyciu alfabetu łacińskiego i sylabariuszy, które zostały opracowane przez angielskich i francuskich misjonarzy pod koniec XIX i na początku XX wieku.

Według spisu ludności Kanady z 1996 roku, tylko 44% (lub około czterech na dziesięciu) mieszkańców Terytoriów Północno-Zachodnich (NWT), którzy nauczyli się Chipewyan jako języka ojczystego, używa go teraz jako głównego języka w domu. Oznacza to, że liczba dzieci słyszących i uczących się języka Chipewyan w domu jest mniejsza niż połowa poprzedniego pokolenia. Używanie tego języka spada dość szybko.

Obecnie istnieje wiele organizacji wspierających, agencji i rządów, które zapewniają wsparcie dla języka Chipewyan (i wielu innych). Użytkownicy języka oraz organizacje zajmujące się językiem i kulturą na Terytoriach Północno-Zachodnich Kanady współpracują w zakresie działań, programów i usług. Ma to już miejsce w niektórych społecznościach językowych, ale jest wiele możliwości zwiększenia współpracy.

Jeszcze jeden przykład ogromnej różnorodności na świecie, która mimo to pozostaje zagrożona przez potężne lobby, kultury i języki, wśród powszechnej obojętności i rasizmu.

Więcej na: http://tlumaczymyangielski.pl